
Σε ένα κείμενο του Γιάννη Τσίγκρα που είχα αναρτήσει εδώ
(Νο. 1180 Το τέλος της παιδικής μου ηλικίας https://www.facebook.com/MagnesiaStoPerasmaTouChronou/posts/1498439620281420 ), o Τσίγκρας έγραφε για τα Πευκάκια: “Εδώ βρισκόταν η εκτός των τειχών παραλία της αρχαίας και παλαιοχριστιανικής Δημητριάδας, επομένως από εδώ τρύπωσαν πειρατές και λεηλάτησαν την πόλη, μασκαρεμένοι, κατά τον Κεκαυμένο, σε πραματευτές”. Μ΄ αυτό το έναυσμα άρχισα να ψάχνω για την κατάληψη αυτή της Δημητριάδος. Ο Παπαθανασίου που έχει γράψει πολλά για την βυζαντινή Δημητριάδα περιγράφει αναλυτικά το γεγονός βασισμένος στο κείμενο του Κεκαυμένου και το τοποθετεί στα 1070μΧ [1]. Ο Κεκαυμένος έγραψε το Στρατηγικόν, ένα εγχειρίδιο στρατηγικής και πολιτικής όπου χρησιμοποιεί το γεγονός αυτό ως κακό παράδειγμα διοίκησης. Δίνω εδώ την δική μου συνοπτική περιληψη της ιστορίας και προσθέτω το κείμενο του Κεκαυμένου.
Λέει λοιπον ο Κεκαυμένος: “Αν έρθουν ξένοι στο κάστρο σου και προφασισθούν, και ορκιστούν ότι είναι φίλοι, μην τους πιστέψεις, καλύτερα να φυλαχτείς. Αν θέλουν να πουλήσουν και να αγοράσουν πράγματα άφησέ τους, αλλά μην τους αφήσεις να εγκατασταθούν κοντά στο κάστρο σου. Καλό είναι να θυμάσαι τι έπαθε πρόσφατα η πόλη της Δημητριάδος.
Πέντε πλοία Αγαρηνών πειρατών, έφτασαν πολύ πρωί έξω από την πόλη. Οι ντόπιοι που είχαν ειδοποιηθεί, και πήραν θέσεις στο κάστρο. Οι Αγαρηνοί τους μήνυσαν ότι δεν ήρθαν για να πολεμήσουν αλλά για να κάνουν συναλλαγές και να πουλήσουν αιχμαλώτους και πράγματα από κούρσο (πειρατεία). Ορκίστηκαν δε ότι λένε την αλήθεια και πρότειναν ανταλλαγή ομήρων. Οι Δημητριείς τους πίστευσαν λόγω απειρίας και έτσι έδωσαν αμοιβαίους όρκους και αντάλλαξαν ομήρους.
Ήταν εκεί και κάποιος βυζαντινός άρχοντας με το όνομα Νώε, παμπόνηρος, που προσπαθούσε με κάθε τρόπο να απομυζήσει τα χρήματα και τα κτήματα των ντόπιων. Όντας ο Νώε άρχοντας της Δημητριάδος, σκέφτηκε πως θα ωφεληθεί. Δεν τους άφησε να κάνουν τις αγοροπωλησίες μακριά από το κάστρο (όπως έπρεπε) αλλά τους έβαλε δίπλα στο τείχος (“σύγκολλα του τείχους”), ώστε να δει τι του άρεσε και να το πάρει με σκοπό να τους ξεγελάσει και να μην πληρώσει.
Έτσι οι Αγαρηνοί άρχισαν τις αγοραπωλησίες, αλλά σε κάποια στιγμή προσποιήθηκαν ότι θα έμπαιναν στα πλοία έπειδή άρχισε να πέφτει δυνατή βροχή. Τότε και οι ντόπιοι που φυλάγαν το κάστρο αποσύρθηκαν στα σπίτια τους, αφήνοντας ελάχιστους πάνω στα τείχη. Τότε οι Αγαρηνοί στείλαν εικοσιπέντε ενόπλους που ανέβηκαν στο κάστρο από τα πλάγια, σκαρφαλώνοντας πάνω σε σπίτια και σκεπές που ήταν δίπλα στο τείχος, και κατέλαβαν μια τέτοια οχυρωμένη πόλη γεμάτη από πλούτη απευθείας και χωρίς μάχη!”
Το κείμενο του Κεκαυμένου είναι αυτό εδώ [2]:
“(84.) ἐὰν ἔλθῃ ἔθνος εἰς τὸ κάστρον σου καὶ ποιήσῃ ἀγάπην μετὰ σοῦ καὶ ὀμόσῃ σοι, μὴ πιστεύσῃς αὐτῷ, ἀλλὰ μᾶλλον τότε φύλαττε. καὶ εἰ θελήσει ποιῆσαι πανήγυριν πωλεῖν τε καὶ ἀγοράζειν, ποιησάτω· πλὴν μὴ ἵστησι ταύτην σύνεγγυς τοῦ κάστρου. ἄξιον γὰρ ἐπιμνησθῆναι πόλεως τῆς (5)
Δημητριάδος τί πέπονθε νεωστί. πέντε γὰρ πλοῖα Ἀγαρηνῶν πειρατῶν ἦλθον ὥρᾳ πρώτῃ τῆς ἡμέρας· οἱ δὲ τῆς πόλεως προμαθόντες τὴν ἔφοδον αὐτῶν ἦσαν παρασκευασμένοι. ἐλθόντων οὖν τῶν Ἀγαρηνῶν, ἐμηνύθη παρ’ αὐτῶν τοῖς ἐν τῇ πόλει ὅτι «ἡμεῖς οὐ πολεμῆ- (10)
σαι ἤλθομεν, ἀλλὰ ποιῆσαι φόρον καὶ πωλῆσαι αἰχμαλώτους καὶ πράγματα ἃ ἔχομεν ἀπὸ κούρσου· καὶ εἰ κελεύετε, ὀμνύμεθα ὑμῖν καὶ διδόαμεν καὶ ὀψίδας καὶ ποιοῦμεν πραγματείαν». οἱ δὲ ἐπίστευσαν αὐτοῖς ἐξ ἀπειρίας καὶ ὀμνύουσιν ἀμφότεροι. (15)
τῇ γὰρ ἀπειρίᾳ προσπεσών τις, εἰ μὲν ἀγαθόν ἐστιν, εἰς ἄμετρον χαρὰν καὶ ἀγενὲς θράσος ἐξολισθῆσαι πεποίηκεν, εἰ δέ τι κακὸν ἢ φοβερόν, φανταζομένης τῆς ψυχῆς ἔκπληξιν ἐμποιεῖ. δόντες οὖν λόγον δι’ ὅρκων ἀμφότεροι καὶ ὀψίδας ἠμερί- (20)
μνησαν. ἦν δὲ ἐκεῖσε ἄνθρωπός τις Βυζάντιος μὲν τὸ γένος, οἰκῶν δὲ ἐν Δημητριάδι, δολερὸς τὰ μάλιστα· Νῶε δὲ τῷ ῥηθέντι ἀνθρώπῳ ὄνομα. οὗτος πάσῃ μηχανῇ ἐμηχανήσατο τὰ τῶν ἐντοπίων χρήματα καὶ κτήματα ἀφελέσθαι καὶ ἴδια ταῦτα ποιῆσαι. δυνάστης οὖν τότε τυγχάνων ὁ τοιοῦτος ἐν (25)
Δημητριάδι, ἐφιέμενος δὲ καὶ ἀπὸ τῶν Σαρακηνῶν τι καρπώσασθαι, οὐ συνεχώρησεν αὐτοῖς ἀπελθεῖν μήκοθεν τοῦ κάστρου καὶ τὸν φόρον ποιῆσαι, ἀλλ’ ἐποίησεν αὐτοὺς ποιῆσαι τὴν πρᾶσιν σύγκολλα τοῦ τείχους, τοῦτο σοφισάμενος, ὅτι εἰ μὲν ἀπομήκοθεν τοῦ κάστρου γένηται ἡ πρᾶσις, οὐ (30)
δύναται ἀπελθεῖν καὶ ἰδεῖν τί πωλοῦσιν, εἰ δὲ σύγκολλα τοῦ τείχους, ἀπὸ τοῦ πύργου ἔχει βλέπειν τί ἀρεστὸν αὐτῷ ἐστιν καὶ ἀναλαβέσθαι ὡς δῆθεν ἀγοράσων τὸ τοιοῦτον, ἑσπέρας δὲ γενομένης μηδὲν λαβόντες ὑποχωρήσωσι κενοί. (35)
πραγματευσάμενοι οὖν οἱ τοιοῦτοι ὀλίγον προσεποιήσαν το εἰσελθεῖν εἰς τὰ πλοῖα ὑετοῦ ῥαγδαίου κατενεχθέντος. οἱ δὲ τῆς πόλεως κατελθόντες τῶν τειχέων εἰσῆλθον εἰς τὰς οἰκίας διὰ τὸν ὑετόν, καταλιπόντες φύλακας ὀλίγους, οἳ δι’ ἀπειρίαν καὶ αὐτοὶ ἠμέλησαν. οἱ δὲ Ἀγαρηνοὶ μὴ μελλή- (40)
σαντες ἐποίησαν δοκιμὴν ῥίψαντες ἀπὸ τῶν πέντε πλοίων ἀνὰ πέντε ἄνδρας ἐνόπλους. οἳ καὶ διαβάντες ἐκ πλαγίου τοῦ κάστρου, ὅθεν οὐκ εἶχον οἱ ἐντόπιοι ὑποψίαν, ἀνῆλθον εἰς τοὺς προμαχῶνας τοῦ κάστρου διὰ τῶν σύγκολλα τοῦ τείχους οἰκιῶν καὶ κεράμων καὶ ἐκράτησαν πόλιν τοιαύ- (45) την ὀχυρὰν καὶ βρίθουσαν παντὸς ἀγαθοῦ ἐπευθείας καὶ χωρὶς μάχης.”
[1] Α. Παπαθανασίου, “Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑ 431-1204”, εκδ. Όμηρος 1980.
[2] https://student.cc.uoc.gr/uploadFiles/177-ΒΥΖΦ216/Kekaumenos.meros_A%26_B.doc
Η εικόνα του πλοίου είναι από ένα χειρόγραφο του 13ου αιώνα του Maqamat al-Hariri και δείχνει ένα αραβικό πλοίο της εποχής… Έβγαλα την αρχική φωτογραφία από το Πευκάκαι που είχα βάλει στην αρχή γιατί ο Nikolas Filaretos μου υπενθύμισε ότι πολύ πιθανόν η “Δημητριάδα” να ήταν στο Κάστρο των Παλιών εκείνο τον καιρό και όχι στα Πευκάκια. Δείτε την συζήτηση εδώ:
https://www.facebook.com/MagnesiaStoPerasmaTouChronou/photos/a.255813411210720/626914224100635/