No. 1808 Η ατμοκίνητη βυθοκόρος (“φαγάνα”) και τα λιμενικά έργα της 4ης περιόδου.

Φωτογραφία του Αγγλικού Στόλου με την βυθοκόρο μπροστά στην Σπυρίδη

Ατμοκίνητη βυθοκόρος στη παραλία του Βόλου (να είναι η “Κίρκη” άραγε;) (λεπτομέρεια από την φωτογραφία του αγγλικού στόλου)

Μια φωτογραφία του Αγγλικού Στόλου που επεσήμανε ο φίλος Παύλος Παπαδόπουλος σε μια διαδικτυακή δημοπρασία έγινε η αφορμή για να γράψω πληροφορίες που είχα μαζέψει για το λιμάνι του Βόλου. Η φωτογραφία αυτή φέρει τον τίτλο Volo-Greece με τα χαρακτηριστικά καλλιγραφικά γράμματα με το άσπρο μελάνι που υποδεικνύουν ότι είναι από τον Αγγλικό Στόλο (δηλ. καρτ ποστάλ που έφτιαχναν οι φωτογράφοι των πλοίων και τα στέλναν τα πληρώματα πίσω στην πατρίδα τους), ο οποίος είχε σαν βάση την Σκiάθο στα τέλη της δεκαετίας του 20. Εκεί μου έκανε εντύπωση μια λεπτομέρεια στην οποία φαίνεται η βυθοκόρος ((βυθός + κορέω =καθαρίζω), κοινώς “φαγάνα” που χρησιμοποιήθηκε στα έργα της εποχής.

Μια παρόμοια (η ίδια άραγε; ) ατμοκίνητη φαγάνα έχει απαθανατίσει ο Νικόλαος Χριστόπουλος σε ένα από τα έργα του. O ζωγράφος σε μια παρουσίαση όλων των πλωτών εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν για την εμβάθυνση του λιμανιού λέει “όλα τα πλωτά εργαλεία που χρησιμοπηίθικαν από την ετερία Μ. Σταματόπουλου και Θ. Πετρόχιλου που έγινε το οραίο Λιμάνη του Βόλου” (sic). Για την συμμετοχή της εν λόγω εταιρείας δεν έχω πολλά στοιχεία, αλλά για τα σημαντικότερα έργα διαμόρφωσης του λιμανιού διαβάζω [1] ότι έγιναν από την εταιρεία ΕΡΘΑ μεταξύ 1925-1931.

Πίνακας του Ν. Χριστόπουλου με όλα τα πλωτά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την εκβάθυνση του λιμανιού. Δεν είναι καθαρό αν ο ζωγράφος αναφέρεται στα έργα της περιόδου 1925-31 – οι ονομασίες των τοποθεσιών είναι παλαιότερες.

Η βυθοκόρος (“φαγάνα”) Κίρκη στον πίνακα του Χριστόπουλου

Πολλές και τεχνικές πληροφορίες (για να ευχαριστηθούν οι φίλοι πολιτικοί μηχανικοί) μας δίνει το άρθρο [2] του Δ. Α. Πίππα, Καθηγητή των Λιμενικών Έργων στο Ε.Μ.Π. στα Τεχνικά Χρονικά. Αντιγράφω το κομμάτι για το Λιμάνι του Βόλου, όπου δίνει το ιστορικό των λιμενικών έργων του Βόλου, το σχέδιο του λιμανιού με πολλές λεπτομέρειες για τα προβλήματα που παρατηρήθηκαν και … τον ρόλο της βυθοκόρου (όλα δένουν!)

“Ο Λιμην Βόλου, τέταρτος κατά σειράν σπουδαιότητος ελληνικός λιμήν, εξυπηρετεί ετησίως εμπορεύματα 250.000 τον. και 50.000 επιβάτας. Από 1888 μέχρι 1891 εξετελέσθησαν έργα διευθετήσεως των χειμάρρων Άναύρου (κ. Ξεριά) και Κραυσίνδωνος (κ. Μεγάλο Ρέμα) αντί 645.000 δραχ., επί τω σκοπώ δημιουργίας νέας κοίτης και εκβολής αύτων εκτός του λιμένος. Από 1892 μέχρι 1902 εξετελέσθησαν εκβαθύνσεις και κατασκευαί κρηπιδωμάτων και του προβλήτος, δαπανηθέντων 2.217.000 δραχ.

Εν συνεχεία από 1903 μέχρι του 1912, εξετελέσθη παρά του εργολήπτου Ρεμούνδου ο προσήνεμος νότιος μώλος, βάσει μελέτης του τότε νομομηχανικού Ιωάννου Γράβαρη κατά διατομήv Γ-Γ, δαπανηθέντων 756.000 δραχ.

Από του 1926 μέχρι 1931 εξετελέσθησαν παρά της εταιρίας ΕΡΘΑ εκβαθύνσεις του λιμένος μέχρι της στάθμης – 9.00 μ. καi ο νέος Eν τω σχεδίω εμφαινόμενος προβλής, δαπανηθέντων 38.000.000 δραχ. Η άρχικως εφαρμοσθείσα διατομή Α-Α του κρηπιδοτοίχου,

επi της ανατολικης καί δυτικης πλευρας του προβλήτος, εκπονηθείσα ύπό Α. Γκίνη, κατόπιν παρατηρηθεισών μικρών μετακινήσεων και καθιζήσεων, ετροποποιήθη υπό του Υπουργείου, εφαρμοσθείσης έν συνεχεία, κατά τήν εκτέλεσιν της νοτίας αυτού πλευράς, της διατομης Β-Β.

Κατά την κατασκευήν του πρώτου εξ 150 μ, τμήματος του ανατολικού κρηπιδοτοίχου του προβλήτος, εν έτει 1928, ενεφανίσθη εις τινά σημεία μεγίστη καθίζησις και εκτροπή προς τα έξω της στρέψεωc του κατά 0,15 μ. Ανάλογοι μετακινήσεις επιστοποιήθησαν και εις τόν εκτελούμενον δυτικόν κρηπιδότοιχον. Αύται απεδόθησαν τότε εις την κακήν ποιότητα του υπό την στάθμην -10μ. ύπεδάφους, άργιλλώδους συστάσεως, διά τόν δυτικόν και άργιλλομιγούς άμμου, δια τον άνατολικόν κρηπιδότοιχον, έλήφθησαν δε προληπτικά μέτρα τυχόν άπευκταίων. Ούτω δε διά το εκτελεσθέν τμήμα της ανατολικής πλευράς έγένετο προσωρινή επιφόρτισις του πρός την θάλασσαν και προ των θεμελίων εδάφoυς. Διά συνεχούς επιχωματώσεως εκ χαλικομιγούς άμμου επί πλάτους περίπου 17 μ., μεταικινουμένης μέχρι της στάθμης -6.50 μ. Αύτη άπεμακρυvετο κατόπιν δια βυθοκόρου μέχρι της στάθμης – 8.20 μ. Άνάλογος εξυγίανσις εγένετo και επί του πρός την ακτήν δυτικου τμήματος του προβλητος, μετά προηγουμένην όμως αφαίρεοιν της εξάλου επιχώσεως, ήτις είχε προκαλέσει την παρατηρηθείσαν μετακΙνησιν. Κατά την κατασκευήν του υπολοίπου τμήματος 100μ. της ανατολικής και ολοκλήρου της νοτίας πλευράς εφηρμόσθη η ακόλοΥθος μέθοδος. Μετά την δι’ εκσκαφης άφαiρεσιν του ιλυώδους στρώματος και αποκάλυψιν του προς θεμελίωσιν ύπεδάφους εις τήν στάθμην -10 ως -11 μ. έδημιουργείτο ύφαλον πρόχωμα της εκ λιθορριπής ,πλάτους 9.00 μ., παρά την στέψιν του -5 μ. Τούτο έπεφορτίζετο δι’ εξ σειρών τεχνητών ογκολίθων, ύψους 2 μ. περιπου επί εν έτος. Αφαιρουμένων των τεχν. όγκολlθων απεμακρύνετο διά βυθοκόρου η λιθορριπή μέχρι της στάθμης -8.20 μ. , απετίθετο αύτη εντός αύλακος όρυχθέντος έπί του πυθμένος μέχρι της στάθμης -11.00 μ,. πλάτους 17 μ., προ του υπό κατασκευήν κρηπιδοτοlχου. Εξετελείτο ό κρηπιδότοιχος εις την οριστικήν του μορφήν, συμφώνως προς τά σχέδια και αφαιρείτο κατόπιν διά της βυθοκόρου το δημιουργηθέν πρό του κρηπιδοτοίχου πρίσμα μέχρι της στάθμης – 8.20 μ. Έκτοτε παρά τας συνεχείς φορτώσεις των κρηπιδωμάτων, ιδία καθ’ ην εποχήν ταύτα εχρησιμοποιούντο ως εργοτάξια, ουδεμία νεωτέρα μετακίνηοις παpετηρήθη. Δέν άποκλειεται δε αι παρατηρηθείσαι μικραί μετακινήσεις νά μή ώφείλοντο εις πλαστικάς παραμορφώσεις του εδάφους, αλλά εις τας συνήθως παρατηρουμένας συνιζήσεις των εκ λιθορριπής θεμελίων τών κρηποδοτοίχων, δεδομένου μάλιστα των εκ 2,00 μ, πάχους αυτών.”

[1] Α. Δημόγλου, “Η βιομηχανία στον Νομό Μαγνησίας”, Εκδ. Κέρκυρα 2005, σελ 25.

[2] Δ.Α. Πίππα, “Τα λιμενικά έργα της Ελλάδος”, μέρος 1ο., 1939, σελ 361-376, Τεχνικά Χρονικά

Το σχέδιο του Λιμανιού με τα έργα του 1925-1931 από το άρθρο των Τεχνικών Χρονικών.